‘Een persoonlijke en pragmatische benadering van problemen op de werkvloer leidt tot duurzame oplossingen’, zegt Bert van den Berg, die als docent, leidinggevende en vakspecialist meer dan twintig jaar ervaring heeft op het gebied van arbeidsongeschiktheid, ziekteverzuim, preventie en re-integratie.
Hij adviseert en begeleidt zowel werknemers als bedrijven. Daarnaast is hij medeoprichter/eigenaar van Scolea, opleidingsinstituut voor arbeidsdeskundigen en specialisten in re-integratie. Daarvoor ontwikkelt hij lesmateriaal en leidt hij, als docent, een nieuwe generatie collega’s op.
Wat wil je hen vooral bijbrengen?
‘Ga uit van vertrouwen, zoals Rutger Bregman zegt: de meeste mensen deugen. Achter elke pilaar zit niet een fraudeur, dat is het uitgangspunt voor een goede relatie. Stel je zelf daarin niet centraal, want je bent afhankelijk van alle spelers in de keten van arbeidsongeschiktheid. In de opleiding discussieer ik vaak over de stelling: dé waarheid bestaat niet, er zijn verschillende perspectieven. Zorg er voor dat je die in kaart brengt en zoek vervolgens met respect voor elkaars belangen naar het gemeenschappelijke. Zoeken naar opties door er 360 graden om heen te gaan. Professionele nieuwsgierigheid, noem ik dat.’
Waar zit meestal de oplossing?
‘Als arbeidsdeskundige weeg je aan de ene kant de belastbaarheid van de persoon en aan de andere kant de belasting van het werk. Die twee dingen breng je met elkaar in verbinding. Soms is het de werkplek, soms de persoon – vaak is het een combinatie. De oplossing kan zijn: een aanvulling van een kortdurende studie, een stukje begeleiding, gesprekken met een psycholoog om de belastbaarheid van de persoon te verhogen. Soms blijkt de werkplek niet geschikt en praat je met elkaar over afscheid nemen. Dat kan ook een oplossing zijn, zeker als opties buiten de bestaande werkplek betere/andere mogelijkheden biedt.’
Nieuwsgierigheid
Waar loop je tegenaan?
‘Situaties waarin niet naar elkaar geluisterd wordt, waarin het gesprek niet echt wordt aangegaan, bieden de meeste uitdaging om beweging te creëren. De nieuwsgierigheid die ik heb zou de werkgever dan bijvoorbeeld richting werknemer kunnen hebben. En omgekeerd: van de werknemer naar de werkgever, want er zijn naast rechten ook plichten.’
Hoe ga je dat dan oplossen?
‘Ik probeer in gesprekken een brug te slaan. Dan zie je dat er best bereidheid is om mee te denken. Soms weet een werkgever in een verzuimsituatie niet wat er privé speelt, dat hoort hij dan voor het eerst in zo‘n gesprek. Dat heeft nogal eens te maken met privacywet, we zijn zo panisch geworden over de privacy, en dan wordt er een stuk communicatie gemist. Werkgevers denken: “Ik mag niet vragen wat er aan de hand is of hoe de thuissituatie is.” Bij werknemers ontstaat dan het gevoel: “Mijn werkgever is, nu ik ziek ben, niet in me geïnteresseerd.” Maar dat is hij wél, hij durft er niet naar te informeren – want het is de wet.’
Is de relatie werkgever-werknemer veranderd?
‘Een ontwikkeling die ik zie is dat er meer vanuit het eigen perspectief geredeneerd wordt, dat men niet bereid is naar de gemene deler te zoeken. Die leidt vaak niet tot bevredigende oplossingen, in ieder geval blokkeert het nogal eens constructieve beweging. Wat ik vaak zie, is een vooroordeel naar elkaar toe. Wij leren in de opleiding mensen zich daar bewust van te zijn en die ter discussie te stellen.’
Hij noemt een voorbeeld. ‘Tijdens de opleiding is er ook een bezoek aan de sociale werkvoorziening. Iemand zei toen: “Dat is toch saai werk, om alleen maar schroefjes aan te draaien. Ik zei daarop: “Dat is jouw aanname, deze werknemers passen niet in reguliere arbeidsprocessen.” Als je luistert naar wat deze mensen drijft, hoor je dat zij vaak trots zijn op hun werk, en zich onderdeel voelen van een groter geheel. Een vooroordeel kan dus belemmerend zijn in de communicatie.’
Kwaliteiten
Van den Berg begon zijn loopbaan aan de kant van de ondernemers. ‘Die wereld sprak me aan, ik zag hoe ze erop gericht zijn om mensen vast te houden. Nu is dat nog meer het geval: er is overal personeelstekort. Bij werkgevers is er meer bereidheid om te denken in oplossingen buiten de gebaande paden, bijvoorbeeld door een functie aan te passen aan de wensen van werknemers.’
Weer een voorbeeld. ‘Stel een monteur in een garage loopt vast. Maar je hoort tijdens een gesprek dat hij in zijn vrije tijd goed is in organiseren, hij blijkt in de marketingcommissie van de voetbalclub te zitten. Dan is hij misschien geschikt voor een meer commerciële functie in het bedrijf, bijvoorbeeld op de een afdeling sales. Kijken naar welke kwaliteiten iemand heeft.’
Is er meer burn-out dan vroeger?
‘De werkdruk en de flexibiliteit die van werknemers gevraagd wordt zijn toegenomen. Duidelijk is dat er dan grenzen gesteld moeten worden. Daar zit een stuk verantwoordelijkheid bij werkgevers. Tegelijk praat ik daar ook met werknemers over: hoe ga je er zelf mee om? Je vindt dat je sociale contacten moet onderhouden, actief moet zijn op sociale media, sporten, naar festivals gaan. Maar je hoeft niet álles te kunnen, en er ligt óók verantwoordelijkheid over je eigen belastbaarheid. Als arbeidsdeskundige gaat het voor meer dan vijftig procent over psychische klachten. Vaak is dat van voorbijgaande aard. Als je daar open over kan praten– en dat is gelukkig steeds meer het geval – dan kun je daar mooie dingen in bereiken.’
Waar onderscheiden arbeidskundige onderzoeken bij Birdview zich van andere situaties?
‘Als arbeidsdeskundige word je meestal ingeschakeld rondom het eerste jaar van arbeidsongeschiktheid. Vaak constateren we dat dit laat in het proces is, dat we meer of andere resultaten hadden kunnen bereiken als we eerder in actie waren gekomen.
De gecombineerde onderzoeken bij Birdview (psycholoog/psychiater en arbeidsdeskundige) bieden een prachtige kans om eerder in het verzuimproces of zelfs al voordat iemand gaat verzuimen te kijken welke kansen/mogelijkheden er liggen om naar een duurzame oplossing toe te werken.’
Wat drijft je?
‘Ik zoek in relaties altijd naar beweging. Een situatie is nooit statisch, er is altijd ruimte voor verandering. Verbinding maken met elkaar, open staan voor elkaars perspectief, dat zijn de eerste stappen. Om dat voor elkaar te krijgen, daar stap ik elke dag voor mijn bed uit.’